انواع مرخصی در قانون کار

انواع مرخصی در قانون کار ایران + شرایط، مدت و نکات مهم

مقدمه

یکی از مهم‌ترین حقوق کارگران در قانون کار، استفاده از مرخصی است. مرخصی به کارگر این امکان را می‌دهد تا در مواقع ضروری و برای رسیدگی به امور شخصی، استراحت و حفظ سلامت جسم و روح خود، از کار فاصله بگیرد و با انرژی بیشتری به کار بازگردد.

در همین راستا، قانون کار ایران انواع مختلفی از مرخصی را پیش‌بینی کرده و برای هر کدام شرایط و مقررات خاصی را در نظر گرفته است.

در این مقاله قصد داریم به صورت کامل و با زبان ساده انواع مرخصی در قانون کار ایران، شرایط استفاده، مدت مرخصی‌ها و نکات قانونی مهم را بررسی کنیم.

—

انواع مرخصی در قانون کار

بر اساس قانون کار جمهوری اسلامی ایران، مهم‌ترین انواع مرخصی که برای کارگران در نظر گرفته شده، عبارتند از:

1️⃣ مرخصی استحقاقی (مرخصی سالانه)

مرخصی استحقاقی که به آن مرخصی سالانه هم می‌گویند، حق قانونی هر کارگر است.

بر اساس ماده ۶۴ قانون کار:

کارگران به ازای هر سال سابقه کار، حداقل ۳۰ روز مرخصی استحقاقی با حقوق دارند که ۴ روز آن باید متوالی باشد.

روزهای جمعه و تعطیلات رسمی جزء این مدت حساب نمی‌شود.

برای کارهای سخت و زیان‌آور این مدت ۵ هفته در سال است.

توجه:

کارفرما نمی‌تواند کارگر را از حق مرخصی محروم کند. حتی توافق کارگر و کارفرما بر «عدم استفاده از مرخصی» نیز طبق ماده ۵ قانون کار باطل است.

2️⃣ مرخصی استعلاجی

مرخصی استعلاجی مخصوص مواقعی است که کارگر به دلیل بیماری (با تشخیص پزشک) قادر به کار کردن نیست.

ویژگی‌های مرخصی استعلاجی:

باید با تایید پزشک معتمد سازمان تأمین اجتماعی باشد.

حقوق این مرخصی طبق مقررات بیمه تأمین اجتماعی پرداخت می‌شود.

مرخصی استعلاجی جزو سوابق کار و بازنشستگی محسوب می‌شود.

3️⃣ مرخصی زایمان

قانون کار برای حمایت از زنان شاغل، مرخصی زایمان در نظر گرفته است.

طبق قانون جدید، مدت مرخصی زایمان ۹ ماه است.

این مدت با تایید سازمان تأمین اجتماعی و پرداخت حقوق از سوی بیمه انجام می‌شود.

مدت مرخصی زایمان جزو سوابق خدمت کارگر محسوب می‌شود.

4️⃣ مرخصی ازدواج و فوت اقارب

بر اساس ماده ۷۳ قانون کار:

در صورت ازدواج دائم یا فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان، کارگر سه روز مرخصی با حقوق دارد.

این مرخصی جدا از مرخصی استحقاقی است و نمی‌توان آن را از مرخصی سالانه کسر کرد.

5️⃣ سایر مرخصی‌ها

علاوه بر موارد بالا، در برخی قراردادهای کار یا آیین‌نامه‌های داخلی شرکت‌ها، مرخصی‌های دیگری مانند:

مرخصی بدون حقوق (با توافق کارگر و کارفرما)

مرخصی تشویقی

مرخصی تحصیلی هم دیده می‌شود که البته تابع مقررات خاص خود هستند.

—

⏰ مدت مرخصی‌ها در یک نگاه

نوع مرخصی مدت زمان قانونی نکات مهم

مرخصی استحقاقی حداقل ۳۰ روز در سال ۴ روز متوالی الزامی

مرخصی استعلاجی طبق تایید پزشک حقوق توسط تأمین اجتماعی

مرخصی زایمان ۹ ماه سابقه خدمت محسوب می‌شود

مرخصی ازدواج / فوت ۳ روز جدا از مرخصی استحقاقی

—

🚨 نکات قانونی مهم در مورد مرخصی

✅ هیچ کارفرمایی نمی‌تواند کارگر را از استفاده از مرخصی محروم کند.

✅ شرطی که در قرارداد کار مبنی بر صرف‌نظر کردن از مرخصی توسط کارگر درج شود، باطل است و اثری ندارد.

✅ پرداخت نشدن حق بیمه ایام مرخصی (استحقاقی یا زایمان) تخلف محسوب می‌شود.

✅ در پایان کار، مانده مرخصی استحقاقی (حداکثر مربوط به یکسال آخر) باید به صورت نقدی به کارگر پرداخت شود.

—

🔍 جمع‌بندی

مرخصی در قانون کار ایران یک حق مسلم و تضمین‌شده برای کارگر است که تضمین‌کننده حفظ سلامت جسمی و روانی اوست. قانون کار انواع مختلفی از مرخصی را پیش‌بینی کرده است که شامل مرخصی استحقاقی، استعلاجی، زایمان، ازدواج و فوت اقارب می‌شود.

کارفرمایان و کارگران باید از این حقوق آگاه باشند تا از بروز اختلافات و تضییع حقوق جلوگیری شود.