حل اختلافات قرارداد با داوری | شرط داوری در قراردادها و مزایای آن
مقدمه: اختلافات قراردادی و راهکار آنها
وقتی کسب‌وکارها، شرکت‌ها یا حتی افراد در پروژه‌ها و معاملات تجاری با یکدیگر قراردادی امضا می‌کنند، همیشه این احتمال وجود دارد که در اجرای قرارداد اختلاف یا مشکلی به وجود بیاید.
بسیاری از این اختلافات در صورت نبود یک راهکار از پیش تعیین‌شده، مستقیماً به دادگاه کشیده می‌شوند که همین امر باعث صرف زمان و هزینه‌های سنگین برای طرفین می‌شود.
اما راهکار حرفه‌ای‌تر و به‌صرفه‌تر برای حل چنین مشکلاتی، گنجاندن شرط داوری در قرارداد است.
—
شرط داوری چیست؟
شرط داوری به این معناست که طرفین قرارداد در همان زمان انعقاد قرارداد توافق می‌کنند که اگر در آینده اختلافی در خصوص اجرای مفاد قرارداد پیش آمد، به جای طرح موضوع در دادگاه، اختلاف خود را به داوری که از قبل معین شده ارجاع دهند.
این داور می‌تواند:
یک شخص حقیقی
یا حتی یک موسسه داوری حقوقی باشد که مورد اعتماد هر دو طرف قرار دارد.
—
مزایای استفاده از شرط داوری در قراردادها
✅ صرفه‌جویی در زمان:
رسیدگی دادگاه‌ها به دلیل شلوغی و اطاله دادرسی، ممکن است سال‌ها طول بکشد. در حالی که داوری معمولاً در زمان بسیار کوتاه‌تری انجام می‌شود.
✅ کاهش هزینه‌ها:
با توجه به هزینه‌های متعدد دادگاه (حق الوکاله، هزینه دادرسی، هزینه کارشناس و…)، داوری از لحاظ اقتصادی به‌صرفه‌تر است.
✅ حفظ روابط تجاری:
حل اختلاف به شیوه داوری معمولاً فضای دوستانه‌تری نسبت به دادگاه دارد و از تخریب رابطه کاری جلوگیری می‌کند.
✅ تخصصی بودن رسیدگی:
می‌توانید داوری را انتخاب کنید که دقیقاً در همان حوزه موضوع قرارداد تخصص و تجربه داشته باشد (مثلاً در قراردادهای ساختمان، داوری که مهندس یا وکیل حوزه پیمانکاری است).
—
داوری در قانون ایران
🔹 قانون آیین دادرسی مدنی
بر اساس مواد 454 تا 501 قانون آیین دادرسی مدنی، امکان ارجاع اختلافات به داوری پیش‌بینی شده است.
این مواد بیان می‌کنند که:
طرفین می‌توانند پیش از بروز اختلاف یا بعد از آن توافق کنند که اختلاف به داوری ارجاع شود.
رأی داور برای طرفین لازم‌الاجراست و تنها در موارد خاصی قابل اعتراض است.
🔹 شرط داوری در قرارداد
معمولاً شرط داوری به این شکل در قراردادها درج می‌شود:
> «کلیه اختلافات ناشی از این قرارداد، اعم از تفسیر، اجرا و خاتمه، به داوری آقای ……. که مورد تأیید طرفین است ارجاع می‌شود و رأی وی برای طرفین لازم‌الاتباع خواهد بود.»
—
ویژگی‌های داور خوب
برای داشتن یک داوری موفق و بدون دردسر، باید داوری انتخاب شود که:
تخصص علمی کافی در موضوع قرارداد داشته باشد.
تجربه عملی و شناخت بازار یا صنعت مربوطه را داشته باشد.
از نظر اخلاقی و حرفه‌ای مورد اعتماد دو طرف باشد.
توانایی صدور رأی منصفانه و قابل اجرا داشته باشد.
—
تفاوت داوری و مراجعه به دادگاه
معیار داوری دادگاه
زمان رسیدگی کوتاه‌تر طولانی‌تر (گاهی چند سال)
هزینه معمولاً کمتر شامل هزینه دادرسی، کارشناسی و…
فضای رسیدگی غیررسمی و دوستانه‌تر رسمی، حقوقی و کاملاً دولتی
تخصص رسیدگی قابل انتخاب توسط طرفین قاضی ممکن است تخصص موضوعی نداشته باشد
قطعیت رأی رأی داور لازم‌الاجرا و محدود در اعتراض امکان تجدیدنظر و فرجام
—
نکات مهم در نوشتن شرط داوری در قرارداد
✔ داور باید مشخص و مورد توافق هر دو طرف باشد.
✔ باید صراحتاً در قرارداد ذکر شود که رأی داور برای طرفین لازم‌الاجراست.
✔ در صورت تمایل می‌توان نحوه تعیین داور جایگزین را نیز مشخص کرد (مثلاً اگر داور اولیه نپذیرفت یا امکان داوری نداشت).
—
جمع‌بندی
استفاده از شرط داوری در قراردادها یک راهکار هوشمندانه برای مدیریت اختلافات احتمالی آینده است.
این کار می‌تواند از صرف وقت و هزینه‌های فراوان در دادگاه جلوگیری کند و اختلافات را به صورت تخصصی و سریع حل کند.
توصیه می‌شود قبل از تنظیم قرارداد، حتماً با یک مشاور حقوقی یا وکیل باتجربه مشورت کنید تا شرط داوری متناسب با نیازهای شما و به‌صورت دقیق در قرارداد درج شود.